Thảm sát Hà Âm và hậu quả

Hiếu Trang Đế phong cho Nguyên Thiệu làm Vô Thượng vương (無上王) và Nguyên Tử Chính (đang là Bá Thánh huyện công) làm Thủy Bình vương. Ông đã phong cho Nhĩ Chu Vinh nhiều tước hiệu tối cao về cả việc binh lẫn dân sự, và phong cho Nhĩ Chu Vinh làm Thái Nguyên vương.

Khi hay tin Hiếu Trang Đế lên ngôi, các tướng của Hồ Thái hậu là Trịnh Tiên Hộ (鄭先護, một bằng hữu của Hiếu Trang Đế) và Phí Mục (費穆) đã nhanh chóng đầu hàng, trong khi tướng Lý Thần Quỹ (李神軌) thì chạy trốn. Trịnh Nghiễm và Từ Hột cũng bỏ chạy khỏi Lạc Dương. Hồ thái hậu không biết làm sao, triệu tập toàn thể cơ thiếp của Hiếu Minh Đế, lệnh cho họ xuất gia làm ni cô, bà cũng tự mình cạo đầu song không coi mình là ni cô. Nhĩ Chu Vinh lệnh cho bá quan văn võ nghênh đón Hiếu Trang Đế tiến vào Lạc Dương, trong khi cử kị binh đi bắt giữ Hồ Thái hậu và Nguyên Chiêu. Sau khi gặp Nhĩ Chu Vinh, Hồ Thái hậu đã hết sức giải thích, biện hộ cho hành vi của mình. Tuy nhiên, Nhĩ Chu Vinh không thèm nghe, phất tay áo bỏ đi, sai người ném Hồ Thái hậu và Nguyên Chiêu xuống Hoàng Hà cho chết đuối.

Tuy nhiên, Hồ Thái hậu và Nguyên Chiêu không phải là những nạn nhân duy nhất của Nhĩ Chu Vinh. Phí Mục bí mật kiến nghị với Nhĩ Chu Vinh: "Quân đội của ngài, nhiều không quá 1 vạn, bây giờ rong ruổi đường xa, thẳng tiến Lạc Dương, không gặp sự kháng cự đáng kể nào, vì thế không có chiến thắng nào để giương oai, nhiều người trong lòng sẽ không phục.". Ông ta đề xuất Nhĩ Chu Vinh hãy tiến hành thảm sát các bá quan văn võ, Nhĩ Chu Vinh đồng ý bất chấp phản đối của Mộ Dung Thiệu Tông (慕容紹宗). Nhĩ Chu Vinh lệnh cho các bá quan văn võ đến doanh trại của mình tại Hà Âm (河陰, gần Lạc Dương) nói rằng Hiếu Trang Đế phải tế thiên thần, và sau đó ông đưa 2000 kỵ binh vây kín bốn phía, giết hơn 2000 bá quan, bao gồm cả Cao Dương vương Nguyên Ung (元雍). Nhĩ Chu Vinh cũng cử người ám sát Nguyên Thiệu và Nguyên Tử Chính, còn Hiếu Trang Đế trên thực tế bị quản thúc trong doanh trại.

Hiếu Trang Đế vừa buồn rầu vừa uất ức, đã cử một sứ giả đến chỗ Nhĩ Chu Vinh, đề xuất rằng ông sẽ sẵn sàng để nhường lại ngai vàng cho Nhĩ Chu hoặc bất kỳ ai mà Nhĩ Chu chỉ định. Cao Hoan khuyên Nhĩ Chu Vinh nhận lời hoặc lập thân tín là Nguyên Thiên Mục (元天穆), một họ hàng xa của Hiếu Trang Đế lên ngôi. Nhĩ Chu Vinh do dự, bèn dùng đồng đúc tượng của chính mình, trước sau 4 lần, đều không xong, sau đó pháp sư của ông là Lưu Linh Trợ (劉靈助) lại nói rằng "Nguyên Thiên Mục cũng không làm được, chỉ có Trường Lạc vương (Hiếu Trang Đế) đã được trời cao tuyển định." Nhĩ Chu Vinh do đó đã chấm dứt kế hoạch và đưa ra một lời cáo lỗi hết sức sâu sắc với Hiếu Trang Đế, tuyên bố rằng vụ thảm sát xảy ra do binh lính vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Tuy nhiên, người dân Lạc Dương và các bá quan còn sống sót vẫn lo sợ sẽ tiếp tục xảy ra thảm sát nên đã chạy trốn khỏi thành, khiến cho kinh đô gần như trống không, ngoài ra còn có lý do là Nhĩ Chu Vinh cân nhắc về ý tưởng dời đô đến Tấn Dương (晉陽, nay thuộc Thái Nguyên, Sơn Tây). Người dân chỉ trở về Lạc Dương khi Nhĩ Chu Vinh trao chức quyền cho người kế tự của các quan đã bị giết và công khai từ bỏ ý tưởng dời đô.

Mặc dù Nhĩ Chu Vinh công khai trao trả lại quyền lực cho Hiếu Trang Đế, song ông ta vẫn giữ lại quyền chỉ huy quân đội, và ban vị trí cao hơn cho những bá quan liên kết chặt chẽ với mình, bao gồm Nguyên Thiên Mục và đường đệ Nhĩ Chu Thế Long (爾朱世隆). Nhĩ Chu Vinh vẫn theo dõi chặt Hiếu Trang Đế mặc dù ông ta phần lớn là ở cách xa kinh thành. Nhĩ Chu Vinh cũng muốn Hiếu Trang Đế lấy con gái mình là Nhĩ Chu Anh Nga làm Hoàng hậu (bà trước đây là một thê thiếp của Hiếu Minh Đế). Bởi việc này bị cho là loạn luân trong truyền thống Nho giáo nên Hiếu Trang Đế đã do dự, song do được quan Tổ Oánh (祖瑩) thuyết phục rằng cuộc hôn nhân này sẽ có lợi nên Hiếu Trang Đế cuối cùng cũng chấp thuận.

Tái thống nhất đế quốc

Hiếu Trang Đế là một người mẫn cán trong việc triều chính, và bất chấp việc Nhĩ Chu Vinh đặc biệt không hài lòng, Hiếu Trang Đế tiếp tục giành nhiều mối quan tâm cho các vấn đề hình sự, cũng như từ chối tuân theo tất cả các khuyến nghị của Nhĩ Chu Vinh đối với các bá quan. Tuy nhiên, ông cũng không dám trực tiếp qua mặt Nhĩ Chu Vinh, và Nhĩ Chu Vinh tiếp tục đưa những người thân tín của mình vào triều đình.

Trong khi đó, Nhĩ Chu Vinh cũng cố gắng để thống nhất đế chế, do dưới thời Hiếu Minh Đế, Bắc Ngụy đã bị chia cắt bởi các cuộc khởi nghĩa nông dân. Lúc này, các cuộc khởi nghĩa lớn là của:

• Cát Vinh (葛榮), với một đội quân Tiên Ti lớn đến từ sáu trấn biên giới phía bắc, tự xưng là Tề Đế và kiểm soát hầu hết các châu tại tỉnh Hà Bắc hiện nay.
• Hình Cảo (邢杲), với một đội quân lớn gồm những người lánh nạn đến từ cuộc khởi nghĩa của Cát Vinh và các cuộc khởi nghĩa có liên quan khác, xưng là Hán vương và kiểm soát hầu hết các châu tại tỉnh Sơn Đông ngày nay.
• Mặc Kỳ Sửu Nô (万俟醜奴), xưng đế và kiểm soát hầu hết các châu tại Thiểm Tây và phía đông Cam Túc.

Mục tiêu đầu tiên của Nhĩ Chu Vinh là Cát Vinh, Cát Vinh lúc này đang bao vây Nghiệp Thành và tiến gần đến Hoàng Hà. Chỉ với 7.000 kị binh, Nhĩ Chu Vinh đã đánh được đội quân lớn hơn của Cát Vinh bằng cách đột kích và đè bẹp quân nổi loạn, Cát Vinh bị bắt và bị giải về kinh thành Lạc Dương, rồi bị hành quyết vào mùa đông năm 528. Tướng Hàn Lâu (韓樓) của Cát Vinh đã nắm quyền lãnh đạo một đội quân khởi nghĩa và chiếm khu vực nay là Bắc Kinh và Thiên Tân.

Vào mùa xuân năm 529, Hiếu Trang Đế đã truy tôn phụ thân Nguyên Hiệp của mình là Văn Mục Đế và truy tôn mẫu thân Lý Vương phi là Văn Mục Hoàng hậu, Hiếu Trang Đế đưa bài vị của họ vào Thái Miếu, bất chấp phản đối của Lâm Hoài vương Nguyên Úc (元彧) rằng điều này không thích hợp do Nguyên Hiệp chưa từng thật sự trở thành hoàng đế. Hiếu Trang Đế cũng truy tôn cho hoàng huynh Nguyên Thiệu là Hiếu Tuyên Hoàng đế và Lý Vương phi của Nguyên Thiệu là Văn Cung Hoàng hậu, tuy nhiên ông không đưa bài vị của họ vào Thái Miếu.

Cũng trong khoảng thời gian này, Lương Vũ Đế đã phong tước hiệu Ngụy vương cho một đường đệ của Hiếu Trang Đế tên là Bắc Hải vương Nguyên Hạo (元顥) (Nguyên Hạo đã chạy trốn đến Lương sau thảm sát Hà Âm). Lương Vũ Đế còn cử một đội quân do tướng Trần Khánh Chi chỉ huy để hộ tống Nguyên Hạo, ý định của Lương là lập Nguyên Hạo làm hoàng đế Bắc Ngụy và trở thành một nước chư hầu của Lương. Lúc này chính quyền của Hiếu Trang Đế không coi Nguyên Hạo là một mối đe dọa nghiêm trọng, và thay vào đó Bắc Ngụy lại cử một đội quân lớn do Nguyên Thiên Mục và cháu trai của Nhĩ Chu Vinh là Nhĩ Chu Triệu (爾朱兆), đi đánh cuộc khởi nghĩa của Hình Cảo trước. Hình Cảo bị bắt và bị xử tử vào mùa hè năm 529, song Trần Khánh Chi và Nguyên Hạo (lúc này đã xưng đế) đã tiến được vào lãnh thổ Bắc Ngụy, tận dụng thời cơ để chiếm Huỳnh Dương (滎陽, nay thuộc Trịnh Châu, Hà Nam), đánh bại Nguyên Thiên Mục khi người này trở về sau chiến dịch chống lại Hình Cảo, và tiếp cận kinh thành Lạc Dương. Hiếu Trang Đế quyết định chạy trốn khỏi Lạc Dương, ông vượt qua Hoàng Hà để đễn nơi hẹn trước với Nhĩ Chu Vinh và Nguyên Thiên Mục tại Trường Tử (長子, nay thuộc Trường Trị, Sơn Tây). Trong khi đó, Nguyên Hạo tiến vào Lạc Dương mà không gặp phải bất kỳ sự kháng cự nào, và các châu ở phía nam Hoàng Hà phần lớn đã tuyên bố trung thành với Nguyên Hạo.

Tuy nhiên, Nguyên Hạo lại cho rằng mình đã thành công và bắt đầu âm mưu chống lại Trần Khánh Chi và quân Lương, muốn thoát ra khỏi tầm kiểm soát của quân Lương. Do đó, Nguyên Hạo đã cử sứ thần đến thuyết phục Lương Vũ Đế không cử bất kỳ đội quân tiếp viện nào. Trong khi đó, quân của Nhĩ Chu Vinh lại lúng túng trong việc chống lại Trần Khánh Chi, song cuối cùng Nhĩ Chu Vinh đã tiến hành tấn công vào ban đêm và băng qua Hoàng Hà, khiến cho quân của Nguyên Hạo sụp dổ, và Trần Khánh Chi cũng bị đánh bại cố gắng rút quân. Nguyên Hạo bị chết trận, và Hiếu Trang Đế lại trở về Lạc Dương.

Vào mùa xuân năm 530, Nhĩ Chu Vinh đã cử cháu trai là Nhĩ Chu Thiên Quang (爾朱天光) đi đánh Mặc Kỳ Sửu Nô cùng sự giúp đỡ của các tướng Hạ Bạt Nhạc (賀拔岳) và Hầu Mạc Trần Duyệt. Sau khi khiến Mặc Sĩ tin rằng cuộc tấn công sẽ không xảy ra một cách nhanh chóng, Nhĩ Chu Thiên Quang đã tiến hành đột kích, đánh bại và bắt giữ được Mặc Sĩ. Nhĩ Chu Thiên Quang sau đó chiếm được kinh đô Cao Bình (高平, nay thuộc Cố Nguyên, Ninh Hạ) của Mặc Kỳ Sửu Nô và bắt được Tiêu Bảo Dần) (từng là một tướng của Bắc Ngụy và là một hoàng tử của Nam Tề). Mặc Kỳ Sửu Nô bị xử tử còn Tiêu Bảo Dần bị Hiếu Trang Đế buộc phải tự vẫn mặc dù được nhiều bằng hữu cầu xin. Nhĩ Chu Thiên Quang sau đó còn đánh bại một cuộc nổi loạn khác của Vương Khánh Vân (王慶雲) và Mặc Kỳ Đạo Lạc (万俟道洛), đã bình định phần lớn miền tây của đế chế. Ngay sau đó, các tướng của Nhĩ Chu Vinh là Hầu Uyên (侯淵) và Lưu Linh Trợ đã đánh bại và giết chết Hàn Lâu, Bắc Ngụy về cơ bản tái thống nhất.